Αντιπαράθεση εναντίον Πολέμου

Σε τι διαφέρουν μεταξύ τους η Αντιπαράθεση από τον Πόλεμο; Πώς Διακρίνονται;

Από το πρωτόκολλο. Και τον σεβασμό σ' αυτό.

Αντιπαράθεση είναι η σύγκρουση όπου υπάρχουν κοινά αποδεκτά πρωτόκολλα που, σε γενικές γραμμές τουλάχιστον, γίνονται σεβαστά. Και παίζουν ρόλο σημαντικό στην κρίση του ποιός είναι ο τελικός ο πραγματικός νικητής.

Κλασσικό παράδειγμα αντιπαραθέσεων οι αγώνες. Ειδικά σ' αυτούς το πρωτόκολλο είναι επιπλέον πολύ αυστηρό, σαφές και λεπτομερές.

Δεν είναι σε όλες τις συγκρούσεις τα πρωτόκολλα τόσο πλήρη, όσο στους αγώνες. Ούτε ενσωματώνουν τόσο τον σεβασμό. Ακόμα και στην δικονομία, αν και θα το θέλαμε, δεν είναι, γιατί υπάρχουν οι φωτογραφικές διατάξεις. Στην πραγματική ζωή οι αντιπαραθέσεις είναι πολύ πιο "ευρέως φάσματος". Οι αγώνες είναι ακριβώς δραστικά απλουστευμένες προσομοιώσεις του κοινωνικού ανταγωνισμού. Στην πολιτική τα πρωτόκολλα, όπως είναι φυσικό, είναι ακόμα πιο θολά κι από την δικονομία. Υπάρχουν όμως, και παίζουν ισχυρό ρόλο.

Τα πρωτόκολλα δεν είναι όλα το ίδιο κατάλληλα ως υπόβαθρα αντιπαραθέσεων που είναι παραγωγικές. Η απολυταρχία, για παράδειγμα, είναι ένα πρωτόκολλο. Είναι όμως η προσέγγιση "πονάει κεφάλι κόβει κεφάλι". Οι συγκρούσεις λύνονται δια της ... εξαφάνισης. Απλώς απαγορεύονται. Όλες συνιστούν αμφισβήτηση του μονάρχη. Ως αποτέλεσμα, το αποτέλεσμα των συγκρούσεων δεν είναι παραγωγικό. Με "φωτισμένο" μονάρχη, η απόλυτη μοναρχία πάει πολύ καλά και υπάρχουν πολλά ιστορικά παραδείγματα. Τα μειονεκτήματα όμως του πρωτοκόλλου είναι πολλά και σημαντικά, κι αναπόφευκτα επικρατούν μακροπρόθεσμα. Το πρωτόκολλο της "πλειοψηφίας" είναι μια σπουδαία πρόοδος που προσπαθεί να αντικαταστήσει όλα τα πρωτόκολλα τύπου "ενός ανδρός αρχή" με άλλα καλύτερα από την πλευρά της παραγωγικότητας των συγκρούσεων.

Είναι μεγάλη και διαρκής η προσπάθεια των κοινωνιών να δημιουργήσουν "παραγωγικά" πρωτόκολλα αντιπαράθεσης, να τα επινοήσουν, να τα εγκαταστήσουν και να τα ενσωματώσουν. Ο βαθμός επιτυχίας τους είναι κι αυτός πολύ "ευρέως φάσματος". Τολμώ να πω, συμφωνώντας με προλαλήσαντες, ότι ο βαθμός επιτυχίας σ' αυτό τον τομέα είναι ο πιο ισχυρός δείκτης της γενικότερης ευημερίας μιας κοινωνίας. Ισχυρότερος ακόμα κι από την πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικές πηγές. Παράδειγμα χτυπητό οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Μα και, στον αντίποδα, οι βορειοευρωπαϊκές.

Κι έχουν τα πετυχημένα πρωτόκολλα των αντιπαραθέσεων, ως κύριο στοιχείο, την ενσωμάτωση του σεβασμού. Δηλαδή αναγνωρίζουν πλήρως την απόλυτη ισοτιμία της συμμετοχής όλων. Δεν είναι ότι δεν κάνουν διακρίσεις μεταξύ των συμμετεχόντων. Κάνουν! Χρυσό μετάλλιο ένας μόνο παίρνει σε κάθε αγώνα 100 μέτρων. Στα πρωτόκολλα σεβασμού, η διάκριση γίνεται με βάση την αντιπαράθεση. Ως αποτέλεσμά της. Όχι πριν απ' αυτήν. Όχι στην συμμετοχή.

Πόλεμος, υπ' αυτό το πρίσμα, είναι η σύγκρουση χωρίς πρωτόκολλο. Το μόνο κριτήριο στις επιλογές είναι η βελτιστοποίηση της πιθανότητας νίκης. Ισοδύναμα, είναι οι συγκρούσεις όπου το πρωτόκολλο είναι "όλα επιτρέπονται". Δεν υπάρχει κανένας ηθμός ως προς τα μέσα. Κανένας σεβασμός. Καμμία απόπειρα γι' αυτό που οι Αγγλοσάξωνες αποκαλούν "level field", δηλαδή ίσους όρους συμμετοχής. Δεν είναι απόπειρα εντοπισμού του βέλτιστου με την οποιαδήποτε ειδική έννοια κάθε φορά (στο τρέξιμο, στην πειθώ, στα μαθηματικά, στην μουσική, στις κοινωνικές σχέσεις, στην ηγεσία.). Είναι απόπειρα πλήρους επιβολής. Σε όλα. Αποκαλείται και "ο νόμος του ισχυροτέρου", εύστοχα. Όχι του πιο δυνατού στο πάλεμα. Ούτε του πιο δυνατού στο σκάκι. Του πιο δυνατού τελεία.

Όλα τ' άλλα πρωτόκολλα, είναι αναγκαστικά πρωτόκολλα "σεβασμού", άλλα λιγότερο, άλλα περισσότερο. Ο σεβασμός είναι αυτό που στέκεται μεταξύ της αντιπαράθεσης και του πολέμου. Το μόνο. Η απάντηση επομένως στο ερώτημα πώς διακρίνεται η αντιπαράθεση από τον πόλεμο είναι: Μια σύγκρουση είναι αντιπαράθεση αν έχει ως υπόβαθρο τον σεβασμό σε πρωτόκολλο σεβασμού. Αλλιώς είναι πόλεμος.

Είναι σαφές ότι το κενό πρωτόκολλο, το πρωτόκολλο του πολέμου, είναι και το θεμελιώδες. Αν δεν ακολουθώ κανένα πρωτόκολλο, τότε, θέλω δεν θέλω, ακολουθώ αυτό. Το πρόβλημά του είναι, βέβαια, ότι συνηθέστατα αν όχι και πάντα, είναι καταστροφικό πρωτόκολλο. Πολύ έντονα καταστροφικό. 

Γι' αυτό εν τέλει, θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι, το σύνολο του θεσμικού πολιτισμού είναι η προσπάθειά μας του ανθρώπινου είδους, να μετασχηματίσει τις συγκρούσεις, από πολέμους σε αντιπαραθέσεις. Να ξεφύγει από το θεμελιώδες πρωτόκολλο της πλήρους υπερίσχυσης, και να υιοθετήσει πρωτόκολλα σεβασμού.

Τολμώ επίσης να ισχυριστώ ότι η προσπάθεια αποδίδει. Αργά μα σταθερά. Σταθερά αν και αργά. 

Keep going.