"Το άθροισμα γωνιών τριγώνου είναι ίσο με δύο ορθές γωνίες". Η πρόταση αυτή εκφράζει μια σταθερά. Αν προσπαθήσω να κάνω τρίγωνο που να έχει όλες τις γωνίες του μικρές, όσο πολύ κι αν το θέλω, όσο ικανός σχεδιαστής κι αν είμαι, δεν θα τα καταφέρω. Δεν γίνεται. Η μέση γωνία τριγώνου είμαι πάντα 60 μοίρες. Το άθροισμα των γωνιών του τριγώνου δεν αλλάζει. Παραμένει σταθερό. Αυτό σημαίνει "σταθερά" ή "αναλλοίωτη".
Σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα υπάρχουν αυτές οι αναλλοίωτες. Ό,τι κι αν φανταστείτε, από τον αξιωματικό στο σκάκι που πηγαίνει μόνο διαγώνια και επομένως κινείται συνεχώς σε ίδιου χρώματος τετράγωνα, μέχρι το ανθρώπινο σώμα που δεν ζει χωρίς οξυγόνο και τροφή, από το μαγείρεμα που δεν γίνεται χωρίς πηγή θέρμανσης, μέχρι την γλώσσα με τους φθόγγους και την σύνταξή της, από τις ανθρώπινες ανταλλαγές με τα θετικά κι αρνητικά ψυχολογικά "χάδια" τους, μέχρι ακόμα και τις σκέψεις και τα συναισθήματα, όλα τα σημαντικά συμβάντα τα προσωπικά και τα κοινωνικά, τα φυσικά και τα χημικά, της φύσης και των ανθρώπινων δημιουργημάτων, έχουν τις αναλλοίωτές τους.
Είναι ίσως αντίθετο με την διαίσθησή μας αλλά οι αναλλοίωτες, αν και συνιστούν περιορισμούς, είναι εξαιρετικά χρήσιμες. Είναι ακριβώς τα εργαλεία που έχουμε για να διαχειριζόμαστε τα φαινόμενα που μας αφορούν. Βροχή δεν γίνεται χωρίς σύννεφα, γι' αυτό αφήνω στο σπίτι την ομπρέλα όταν βλέπω καθαρό ουρανό. Η καφετιέρα δεν δουλεύει χωρίς ρεύμα, γι' αυτό την βάζω στην μπρίζα πριν την ανάψω. Η μπύρα δεν μου αρέσει ζεστή γι' αυτό την βάζω στο ψυγείο πριν την πιώ. Στις γυναίκες δεν αρέσουν τα γένια γι' αυτό ξυρίζομαι. Η κόρη μου χαίρεται όταν την επαινώ και ενοχλείται όταν την κριτικάρω, γι' αυτό επιδιώκω το πρώτο κι αποφεύγω το δεύτερο.
Ανησυχώ όταν διαπιστώνω πόσο πολλοί πολίτες δεν συνειδητοποιούν ότι αντίστοιχα ισχύουν για τα οικονομικά. Τα οικονομικά ζητήματα έχουν κι αυτά τις σταθερές τους. Οι αριθμοί, για παράδειγμα, και οι νόμοι τους είναι μέρος αναπόδραστο αυτών των σταθερών. Αν έχω 10 βόλους να μοιράσω σε 100 παιδιά, κάποια θα πάρουν 0 βόλους! Αυτό είναι οικονομική αναλλοίωτη του προβλήματος. Η ισχύς της δεν εξαρτάται καθόλου από την επιθυμία μου ή την ικανότητά μου να ικανοποιήσω τα παιδιά. Όσες φορές κι αν επαναλάβω ότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι, σ' όποιον τόνο κι αν το πω, κανένα παιδί δεν θα πάρει 11 βόλους, και τα περισσότερα δεν θα πάρουν κανέναν. Είτε καλός άνθρωπος είμαι είτε κακός, είτε "ευαίσθητος αριστερός" είτε "ανάλγητος νεοφιλελεύθερος", το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Οι αναλλοίωτες είναι αυτό ακριβώς: αναλλοίωτες.
Υπάρχουν κι άλλες σταθερές στα οικονομικά. Ο θεμελιώδης νόμος τους, για παράδειγμα, είναι ότι δεν μπορώ να καταναλώσω κάτι που δεν έχω παράξει, εκτός αν το παράξει κάποιος άλλος και το πάρω απ' αυτόν. Όποιο οικονομικό σύστημα κι αν φανταστώ, η αναλλοίωτη αυτή θα ισχύει, με τρόπο τόσο καθοριστικό και αναπόδραστο, όσο η βαρύτητα για τον αρχιτέκτονα.
Μια τέτοια σταθερά στα οικονομικά είναι η εξής σχετική κι ενδιαφέρουσα:
Έντονα ελλειμματική οικονομία που της λείπουν ξαφνικά τα δανεικά, θα υποστεί έντονη λιτότητα.
Λιτότητα είναι σημαντική μείωση της υλικής ευημερίας. Ο λόγος που το παραπάνω περιγράφει μια αναλλοίωτη είναι ότι η αύξηση της παραγωγής που είναι πάντα κοινωνικά προτιμότερη, χρειάζεται σημαντικό χρόνο σε αντίθεση με την μείωση της κατανάλωσης που, ασχέτως του μεγάλου κοινωνικού της κόστους, μπορεί πάντα να γίνει αμέσως. Όταν λοιπόν καταστεί αναγκαίος ο άμεσος μηδενισμός των ελλειμμάτων της οικονομίας, τότε αυτός συμβαίνει όχι με αύξηση της παραγωγής, αλλά με μείωση της κατανάλωσης.
Μια ελλειμματική επιχείρηση, κατ' αναλογία, που δεν βρίσκει ξαφνικά δανεισμό, δεν μπορεί να καλύψει το έλλειμμά της με αύξηση της παραγωγής (άλλωστε αν μπορούσε θα το είχε ήδη κάνει από πριν). Απλώς δεν γίνεται. Για να αυξήσει την παραγωγή της θα χρειαζόταν, για παράδειγμα, πρόσθετα δανεικά για αγορά επιπλέον πρώτων υλών, πρόσθετα δανεικά για πληρωμή υπερωριών, πρόσθετα δανεικά για πρόσθετη κατανάλωση ενέργειας κλπ. Δανεικά όμως δεν έχει διαθέσιμα, ούτε αυτά που μέχρι τότε είχε. Για πρόσθετα ούτε σκέψη δεν μπορεί να γίνει. Πέραν του αξεπέραστου εμποδίου του δανεισμού, η αύξηση παραγωγής προϋποθέτει εύρεση πρόσθετων πελατών, ανάπτυξη νέων προϊόντων, ενδεχομένως προμήθεια μηχανημάτων ή εκπαίδευση πρόσθετων υπαλλήλων, σχεδιασμό, πιλοτικά, διαφημιστική εκστρατεία κλπ. Τίποτα απ' όλ' αυτά δεν γίνεται αμέσως, όλα χρειάζονται ικανό χρόνο. Αναγκαστικά λοιπόν η επιχείρηση που ξεμένει από χρήματα, θα μειώσει δαπάνες, και μάλιστα μισθούς και προσωπικό. Θα κάνει έντονη λιτότητα. Κι αν δεν υποκύψει στην αναλλοίωτη και δεχτεί να εφαρμόσει λιτότητα συντεταγμένα, θα την κάνει θέλει δεν θέλει και μάλιστα χαοτικά όταν θα βρεθεί τελείως χωρίς χρήματα.
Το ίδιο μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί για την αναλογία του νοικοκυριού. Αν ένα νοικοκυριό που δεν βγαίνει ξεμείνει από δανεικά, την ίδια στιγμή θα μειώσει την κατανάλωσή του στο επίπεδο του εισοδήματός του, απλούστατα γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Αύξηση του εισοδήματος προϋποθέτει αναζήτηση και εύρεση εργασίας, που απαιτεί χρόνο. Η μείωση της κατανάλωσης, όσο απαραίτητα κι αν είναι τα αγαθά που θα λήψουν, ακόμα και ρεύμα, νερό ή τρόφιμα, είναι αναγκαστική και γίνεται αμέσως. Γι' αυτό άλλωστε υπάρχουν άνθρωποι που στερούνται και τα βασικά. Όταν λείψουν τα δανεικά σε ελλειμματικό προϋπολογισμό οποιασδήποτε κλίμακας, η λιτότητα είναι αναπόφευκτη. Είναι αυτό καλό; Είναι σωστό; Είναι επιθυμητό; Αυτό που με βεβαιότητα είναι, είναι άσχετο, ακριβώς όπως και τα ερωτήματα αυτά. Οι αναλλοίωτες δεν έχουν ούτε ηθική, ούτε επιθυμίες, ούτε συμπόνια, ούτε κακία. Ένα αεροπλάνο που χάνει το φτερό του συντρίβεται λόγω βαρύτητας και σκοτώνονται όλοι οι επιβάτες του. Μας θλίβει βέβαια έντονα όταν συμβαίνει, αυτό όμως δεν αλλάζει καθόλου τους αριθμούς των νεκρών από τα αεροπορικά δυστυχήματα...
Το ίδιο μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί για την αναλογία του νοικοκυριού. Αν ένα νοικοκυριό που δεν βγαίνει ξεμείνει από δανεικά, την ίδια στιγμή θα μειώσει την κατανάλωσή του στο επίπεδο του εισοδήματός του, απλούστατα γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Αύξηση του εισοδήματος προϋποθέτει αναζήτηση και εύρεση εργασίας, που απαιτεί χρόνο. Η μείωση της κατανάλωσης, όσο απαραίτητα κι αν είναι τα αγαθά που θα λήψουν, ακόμα και ρεύμα, νερό ή τρόφιμα, είναι αναγκαστική και γίνεται αμέσως. Γι' αυτό άλλωστε υπάρχουν άνθρωποι που στερούνται και τα βασικά. Όταν λείψουν τα δανεικά σε ελλειμματικό προϋπολογισμό οποιασδήποτε κλίμακας, η λιτότητα είναι αναπόφευκτη. Είναι αυτό καλό; Είναι σωστό; Είναι επιθυμητό; Αυτό που με βεβαιότητα είναι, είναι άσχετο, ακριβώς όπως και τα ερωτήματα αυτά. Οι αναλλοίωτες δεν έχουν ούτε ηθική, ούτε επιθυμίες, ούτε συμπόνια, ούτε κακία. Ένα αεροπλάνο που χάνει το φτερό του συντρίβεται λόγω βαρύτητας και σκοτώνονται όλοι οι επιβάτες του. Μας θλίβει βέβαια έντονα όταν συμβαίνει, αυτό όμως δεν αλλάζει καθόλου τους αριθμούς των νεκρών από τα αεροπορικά δυστυχήματα...
Η λιτότητα λοιπόν σ' αυτή την περίπτωση είναι οικονομική αναλλοίωτη. Κάποιες παράμετροι της λιτότητας, το βάθος της, η διάρκειά της, η κατανομή της στον πληθυσμό, μπορούν να παίξουν. Αυτά δεν συνιστούν αναλλοίωτες της κατάστασης. Η ύπαρξή της όμως είναι σταθερά της κατάστασης. Λιτότητα θα υπάρξει ανεξάρτητα αν έχεις υπουργό οικονομικών τον Παπακωνσταντίνου ή τον Αλογοσκούφη, τον Δραγασάκη ή τον Μάνο, αν είσαι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στην Ασία, αν έχεις Ευρώ ή Δραχμή, αν έχεις μνημόνιο ή δεν έχεις. Θα υπάρξει ανεξάρτητα τι πολιτική θα ακολουθηθεί και ποιές άλλες παράμετροι υπεισέρχονται. Η λιτότητα, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, είναι η καθοριστική αναλλοίωτη αυτής της κατάστασης.
Η Ελληνική οικονομία ήταν έντονα ελλειμματική όταν βρέθηκε σε αδυναμία δανεισμού. Το δημοσιονομικό έλλειμμα (αυτά που λείπουν κάθε χρόνο από το Ελληνικό δημόσιο και τα καλύπτει με δανεισμό) ήταν το 2009 €36,2 δισ. Απ' αυτά πάνω από €24 δισ. ήταν πρωτογενές (δηλαδή χωρίς να υπολογίζεται η εξυπηρέτηση του χρέους). Το 2010 το δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν €22 δισ. και το πρωτογενές πάνω από €11 δισ. Κοντά €1 δισ. κάθε μήνα, χωρίς τους τόκους! Ομοίως το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (πόσο περισσότερα εισάγει παρά εξάγει το σύνολο της οικονομίας) ήταν το 2010 €24 δισ., δηλαδή €2 δισ. τον μήνα! Οι αριθμοί αυτοί, δεδομένου του μεγέθους της Ελληνικής οικονομίας (ΑΕΠ γύρω στα €230 δισ.), δείχνουν όχι απλώς έντονα ελλειμματική οικονομία αλλά ακραία ελλειμματική. Δείχνουν οικονομία μη βιώσιμη ούτε βραχυπρόθεσμα. Γι' αυτό ήταν φυσικό να κοπούν τα δανεικά. Κι αυτό ακριβώς συνέβη!
Επομένως η συνθήκη της αναλλοίωτης ίσχυσε. Η έντονα ελλειμματική Ελληνική οικονομία βρέθηκε ξαφνικά χωρίς δανεικά. Λιτότητα και μάλιστα έντονη, ήταν αναπόφευκτη.
Υπάρχουν ευθύνες για τα τεράστια ελλείμματα. Κι υπάρχουν ευθύνες που κόπηκαν ξαφνικά τα δανεικά. Σοβαρές, κρίσιμες ευθύνες. Υπάρχουν επομένως ευθύνες για την λιτότητα, στον χρόνο πριν να βρεθούμε ξαφνικά με έντονα ελλειμματική οικονομία και χωρίς δανεικά. Γιατί πριν από εκείνο το σημείο, θα μπορούσαν ενδεχομένως να γίνουν πράγματα για να αποφευχθεί. Μετά όμως απ' αυτό το σημείο, στο σημείο δηλαδή που είμαστε δύο χρόνια τώρα, η λιτότητα πια δεν είναι ευθύνη κανενός. Δεν υπήρχε τίποτα που να μπορεί να γίνει από οποιονδήποτε για να αποφευχθεί. Ήταν απλώς ένας οικονομικός νόμος που είχε πάρει πια τον δρόμο του. Κάτι σαν το αεροπλάνο που έμεινε από καύσιμα. Πολλά μπορεί να πει κανείς για το ποιός ευθύνεται που έμεινε από καύσιμα. Πολλά θα μπορούσαν να γίνουν πριν μείνει, ώστε να μην μείνει. Από την στιγμή όμως που έμεινε και μετά, για την πτώση πια δεν φταίει κανείς. Είναι απλώς αναπόφευκτη. Το μόνο που έχουν να κάνουν πια πλήρωμα και επιβάτες είναι να την διαχειριστούν όσο γίνεται καλύτερα.
Αν το πολιτικό μας σύστημα λοιπόν, πολιτικοί ηγέτες, πολιτικοί φορείς, μέσα ενημέρωσης και πολίτες, διέθετε στοιχειώδη λογική τι θα έκανε εδώ και δύο χρόνια, όταν πια ξέμεινε από δανεικά; Ό,τι και οι αρχιτέκτονες με την βαρύτητα, ό,τι και οι πιλότοι με την πτώση του αεροσκάφους.
Επομένως η συνθήκη της αναλλοίωτης ίσχυσε. Η έντονα ελλειμματική Ελληνική οικονομία βρέθηκε ξαφνικά χωρίς δανεικά. Λιτότητα και μάλιστα έντονη, ήταν αναπόφευκτη.
Υπάρχουν ευθύνες για τα τεράστια ελλείμματα. Κι υπάρχουν ευθύνες που κόπηκαν ξαφνικά τα δανεικά. Σοβαρές, κρίσιμες ευθύνες. Υπάρχουν επομένως ευθύνες για την λιτότητα, στον χρόνο πριν να βρεθούμε ξαφνικά με έντονα ελλειμματική οικονομία και χωρίς δανεικά. Γιατί πριν από εκείνο το σημείο, θα μπορούσαν ενδεχομένως να γίνουν πράγματα για να αποφευχθεί. Μετά όμως απ' αυτό το σημείο, στο σημείο δηλαδή που είμαστε δύο χρόνια τώρα, η λιτότητα πια δεν είναι ευθύνη κανενός. Δεν υπήρχε τίποτα που να μπορεί να γίνει από οποιονδήποτε για να αποφευχθεί. Ήταν απλώς ένας οικονομικός νόμος που είχε πάρει πια τον δρόμο του. Κάτι σαν το αεροπλάνο που έμεινε από καύσιμα. Πολλά μπορεί να πει κανείς για το ποιός ευθύνεται που έμεινε από καύσιμα. Πολλά θα μπορούσαν να γίνουν πριν μείνει, ώστε να μην μείνει. Από την στιγμή όμως που έμεινε και μετά, για την πτώση πια δεν φταίει κανείς. Είναι απλώς αναπόφευκτη. Το μόνο που έχουν να κάνουν πια πλήρωμα και επιβάτες είναι να την διαχειριστούν όσο γίνεται καλύτερα.
Αν το πολιτικό μας σύστημα λοιπόν, πολιτικοί ηγέτες, πολιτικοί φορείς, μέσα ενημέρωσης και πολίτες, διέθετε στοιχειώδη λογική τι θα έκανε εδώ και δύο χρόνια, όταν πια ξέμεινε από δανεικά; Ό,τι και οι αρχιτέκτονες με την βαρύτητα, ό,τι και οι πιλότοι με την πτώση του αεροσκάφους.
- Θα θεωρούσε την λιτότητα αναπόδραστο στοιχείο της κατάστασης. Θα την προσδιόριζε ως την καθοριστική αναλλοίωτη, και θα επεξεργαζόταν μόνο λύσεις που την περιλαμβάνουν.
- Θα επικέντρωνε την προσπάθειά του στην βελτιστοποίηση της διαχείρισής της.
Η λιτότητα θέτει πολύ σοβαρά και δυσεπίλυτα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα όπως:
Σαν να μην έφτανε δε που ξοδεύεται χρόνος σε άχρηστη συζήτηση,
φαίνεται ότι έχει κατασταλάξει στην πολιτική ζωή το γενικό συμπέρασμα ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο.
Θυμίζω ότι το μνημόνιο ενεργοποιήθηκε όταν πια δεν υπήρχαν δανεικά. Όταν δηλαδή η λιτότητα ήταν ήδη αναλλοίωτη της κατάστασης. Το μνημόνιο δεν μπορεί να φταίει, γιατί όλες οι ευθύνες εντοπίζονται χρονικά αναγκαστικά πριν το μνημόνιο. Το μνημόνιο έκανε ένεση δανεικών στο σύστημα, όταν δανεικά δεν υπήρχαν, κάλυψε δηλαδή κάπως το κενό. Χωρίς αυτό η λιτότητα θα ήταν πολύ χειρότερη! Και θα γίνει πολύ χειρότερη αν το καταγγείλουμε. Κι όμως η πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών θεωρούν ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο. Σαν τον αδαή που αισθάνθηκε το αλεξίπτωτο να ανοίγει την ώρα που άρχισε να πέφτει, κι επειδή η πτώση και το άνοιγμα του αλεξίπτωτου συνέπεσαν χρονικά, έμεινε με την αίσθηση ότι το αλεξίπτωτο φταίει για την πτώση ...
Το καταστάλαγμα αυτό δεν είναι βέβαια αποτέλεσμα μόνο της άγνοιας και εθελοτυφλίας των πολιτών. Οφείλεται σε μεγάλο μέρος στην συμπεριφορά των πολιτικών οι οποίοι βολεύονται απ' αυτή την παραπλάνηση για να μην τους ζητηθούν οι δικές τους ευθύνες για την λιτότητα. Και αναφέρομαι στις πραγματικές τους ευθύνες, τις πράξεις και τις παραλήψεις τους πριν ισχύσει η αναλλοίωτη δηλαδή πριν ξεμείνουμε από τα δανεικά. Βολεύει τους πολιτικούς να σκεφτόμαστε ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο, και μάλιστα βολεύει ειδικά τους πολιτικούς που φταίνε για την λιτότητα! Κι επειδή τους βολεύει, το επιδίωξαν. Και, συνεπικουρούμενοι βέβαια από τους καλοθελητές των ΜΜΕ, που κι αυτοί έχουν σαφώς τους λόγους τους για να μην αναζητηθούν οι πραγματικές ευθύνες, το πέτυχαν.
Έτσι εξηγείται πώς κατέληξε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να κινείται στο άρμα της άρνησης της αναλλοίωτης της λιτότητας, δηλαδή της άρνησης της σκληρής πραγματικότητας. Ο λαός μάλιστα, με ενθάρρυνση των ταγών του, ψήφισε στις πρόσφατες εκλογές εναντίον της λιτότητας. Έδωσε εντολή παράκαμψής της. Θα ήταν το ίδιο αν είχε ψηφίσει κατάργηση της βαρύτητας ή μεταβολή του τρόπου της διαίρεσης! Αφού μάλιστα θεωρείται ότι το μνημόνιο προκαλεί την λιτότητα, η εντολή ερμηνεύεται ως εντολή καταγγελίας του (ή απαγκίστρωσης, αναδιαπραγμάτευσης κλπ). Αυτό το τελευταίο έχει την λογική του. Την λογική ότι, αφού το αλεξίπτωτο φταίει για την πτώση, κόβοντάς το θα σταματήσουμε να πέφτουμε! Έτσι ερμηνεύεται το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών. Και οι πρόθυμοι να την εφαρμόσουν αυτή την παράλογη λογική, πολλοί! Τίνος τα μαγικά θα δουλέψουν καλύτερα; Του Αντώνη ή του Αλέξη; Τίνος τα ταχυδακτυλουργικά; Του Βαγγέλη ή του Φώτη, του Πάνου ή του Γιώργου; Ποιός καταργεί την αναλλοίωτη; Ποιός μεταβάλλει την σταθερά; Η απάντηση είναι απλή: κανένας! Η σταθερά δεν μεταβάλλεται. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, αυτή είναι η δουλειά που κάνει, να μένει σταθερή.
Αντί λοιπόν να συζητούν οι πιλότοι πώς θα διαχειριστούν την πτώση, έχουν ξεσηκώσει τους επιβάτες να φωνάζουν όλοι μαζί ότι η πτώση είναι απαράδεκτη! Και προσφέρονται, αν ανατεθεί σ' αυτούς η διακυβέρνηση του αεροσκάφους, να την αποφύγουν. Παραμένουν εύλογα κάπως θολοί στο πώς, γιατί απλούστατα δεν γίνεται. Σε όλο το πολιτικό φάσμα, τρία μόνο κόμματα επέμειναν ότι η μόνη συζήτηση που έχει πια νόημα είναι περί της διαχείρισης της πτώσης που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι αναπόφευκτη. Οι φωνές τους χάθηκαν στον γενικό θόρυβο του λαϊκισμού που υπόσχεται το θαύμα της αποφυγής της λιτότητας. Έλαβαν αθροιστικά κάτι λιγότερο από 7% της ψήφου. Για τις επόμενες εκλογές έμεινε ένας μόνο συνδυασμός που συνεχίζει να επιμένει σ' αυτό το άχαρο και ανεπιθύμητο βιολί. Πόσο θα πάρει άραγε; Εσείς; Πόσα θα του δώσετε;
Λοιπόν, σας έχω νέα. Νέα δύο χρόνων δηλαδή, κι όμως ακόμα νέα δυστυχώς. Με ή χωρίς μνημόνιο, με ή χωρίς ευρώ, η λιτότητα δεν εξαφανίζεται. Δεν παρακάμπτεται. Είναι οικονομική αναλλοίωτη. Είναι εδώ, κι όσο αργούμε να την λάβουμε υπ' όψιν μας, τόσο χειρότερη θα είναι και τόσο περισσότερο θα μείνει. Ας συνηθίσουμε στην ιδέα της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Κι ας επικεντρωθούμε στην βελτιστοποίησή της διαχείρισής της με συναίνεση, αποτελεσματικότητα, κοινωνική αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Την βαρύτητα κανείς δεν κατάφερε μέχρι τώρα να την καταργήσει. Αυτοί όμως που την δέχτηκαν ως την καθοριστική σταθερά του προβλήματος έφτιαξαν, όχι μόνο αλεξίπτωτα, αλλά και ουρανοξύστες κι ελικόπτερα κι αεροπλάνα και πυραύλους. Και το έλυσαν. Μπορούμε κι εμείς. Χρειάζεται όμως να αξιοποιήσουμε αντί να αγνοούμε επιδεικτικά την οικονομική αναλλοίωτη που καθορίζει την κατάστασή μας. Την λιτότητα._
- Ποιός είναι ο τρόπος διαχείρισης της λιτότητας που θα την ελαχιστοποιήσει ποσοτικά;
- Ποιός είναι ο τρόπος διαχείρισης που θα την ελαχιστοποιήσει χρονικά;
- Ποιός είναι ο τρόπος που η λιτότητα θα κατανεμηθεί κοινωνικά δίκαια;
- Ποιός είναι ο βέλτιστος τρόπος υποστήριξης εκείνων που θα θιγούν από την λιτότητα;
- Τι χρειάζεται να αλλάξει για να μην ξαναβρεθούμε σ' αυτή την δεινή θέση;
Σαν να μην έφτανε δε που ξοδεύεται χρόνος σε άχρηστη συζήτηση,
φαίνεται ότι έχει κατασταλάξει στην πολιτική ζωή το γενικό συμπέρασμα ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο.
Θυμίζω ότι το μνημόνιο ενεργοποιήθηκε όταν πια δεν υπήρχαν δανεικά. Όταν δηλαδή η λιτότητα ήταν ήδη αναλλοίωτη της κατάστασης. Το μνημόνιο δεν μπορεί να φταίει, γιατί όλες οι ευθύνες εντοπίζονται χρονικά αναγκαστικά πριν το μνημόνιο. Το μνημόνιο έκανε ένεση δανεικών στο σύστημα, όταν δανεικά δεν υπήρχαν, κάλυψε δηλαδή κάπως το κενό. Χωρίς αυτό η λιτότητα θα ήταν πολύ χειρότερη! Και θα γίνει πολύ χειρότερη αν το καταγγείλουμε. Κι όμως η πλειοψηφία των ελλήνων πολιτών θεωρούν ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο. Σαν τον αδαή που αισθάνθηκε το αλεξίπτωτο να ανοίγει την ώρα που άρχισε να πέφτει, κι επειδή η πτώση και το άνοιγμα του αλεξίπτωτου συνέπεσαν χρονικά, έμεινε με την αίσθηση ότι το αλεξίπτωτο φταίει για την πτώση ...
Το καταστάλαγμα αυτό δεν είναι βέβαια αποτέλεσμα μόνο της άγνοιας και εθελοτυφλίας των πολιτών. Οφείλεται σε μεγάλο μέρος στην συμπεριφορά των πολιτικών οι οποίοι βολεύονται απ' αυτή την παραπλάνηση για να μην τους ζητηθούν οι δικές τους ευθύνες για την λιτότητα. Και αναφέρομαι στις πραγματικές τους ευθύνες, τις πράξεις και τις παραλήψεις τους πριν ισχύσει η αναλλοίωτη δηλαδή πριν ξεμείνουμε από τα δανεικά. Βολεύει τους πολιτικούς να σκεφτόμαστε ότι για την λιτότητα φταίει το μνημόνιο, και μάλιστα βολεύει ειδικά τους πολιτικούς που φταίνε για την λιτότητα! Κι επειδή τους βολεύει, το επιδίωξαν. Και, συνεπικουρούμενοι βέβαια από τους καλοθελητές των ΜΜΕ, που κι αυτοί έχουν σαφώς τους λόγους τους για να μην αναζητηθούν οι πραγματικές ευθύνες, το πέτυχαν.
Έτσι εξηγείται πώς κατέληξε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να κινείται στο άρμα της άρνησης της αναλλοίωτης της λιτότητας, δηλαδή της άρνησης της σκληρής πραγματικότητας. Ο λαός μάλιστα, με ενθάρρυνση των ταγών του, ψήφισε στις πρόσφατες εκλογές εναντίον της λιτότητας. Έδωσε εντολή παράκαμψής της. Θα ήταν το ίδιο αν είχε ψηφίσει κατάργηση της βαρύτητας ή μεταβολή του τρόπου της διαίρεσης! Αφού μάλιστα θεωρείται ότι το μνημόνιο προκαλεί την λιτότητα, η εντολή ερμηνεύεται ως εντολή καταγγελίας του (ή απαγκίστρωσης, αναδιαπραγμάτευσης κλπ). Αυτό το τελευταίο έχει την λογική του. Την λογική ότι, αφού το αλεξίπτωτο φταίει για την πτώση, κόβοντάς το θα σταματήσουμε να πέφτουμε! Έτσι ερμηνεύεται το αποτέλεσμα των πρόσφατων εκλογών. Και οι πρόθυμοι να την εφαρμόσουν αυτή την παράλογη λογική, πολλοί! Τίνος τα μαγικά θα δουλέψουν καλύτερα; Του Αντώνη ή του Αλέξη; Τίνος τα ταχυδακτυλουργικά; Του Βαγγέλη ή του Φώτη, του Πάνου ή του Γιώργου; Ποιός καταργεί την αναλλοίωτη; Ποιός μεταβάλλει την σταθερά; Η απάντηση είναι απλή: κανένας! Η σταθερά δεν μεταβάλλεται. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, αυτή είναι η δουλειά που κάνει, να μένει σταθερή.
Αντί λοιπόν να συζητούν οι πιλότοι πώς θα διαχειριστούν την πτώση, έχουν ξεσηκώσει τους επιβάτες να φωνάζουν όλοι μαζί ότι η πτώση είναι απαράδεκτη! Και προσφέρονται, αν ανατεθεί σ' αυτούς η διακυβέρνηση του αεροσκάφους, να την αποφύγουν. Παραμένουν εύλογα κάπως θολοί στο πώς, γιατί απλούστατα δεν γίνεται. Σε όλο το πολιτικό φάσμα, τρία μόνο κόμματα επέμειναν ότι η μόνη συζήτηση που έχει πια νόημα είναι περί της διαχείρισης της πτώσης που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και είναι αναπόφευκτη. Οι φωνές τους χάθηκαν στον γενικό θόρυβο του λαϊκισμού που υπόσχεται το θαύμα της αποφυγής της λιτότητας. Έλαβαν αθροιστικά κάτι λιγότερο από 7% της ψήφου. Για τις επόμενες εκλογές έμεινε ένας μόνο συνδυασμός που συνεχίζει να επιμένει σ' αυτό το άχαρο και ανεπιθύμητο βιολί. Πόσο θα πάρει άραγε; Εσείς; Πόσα θα του δώσετε;
Λοιπόν, σας έχω νέα. Νέα δύο χρόνων δηλαδή, κι όμως ακόμα νέα δυστυχώς. Με ή χωρίς μνημόνιο, με ή χωρίς ευρώ, η λιτότητα δεν εξαφανίζεται. Δεν παρακάμπτεται. Είναι οικονομική αναλλοίωτη. Είναι εδώ, κι όσο αργούμε να την λάβουμε υπ' όψιν μας, τόσο χειρότερη θα είναι και τόσο περισσότερο θα μείνει. Ας συνηθίσουμε στην ιδέα της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Κι ας επικεντρωθούμε στην βελτιστοποίησή της διαχείρισής της με συναίνεση, αποτελεσματικότητα, κοινωνική αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Την βαρύτητα κανείς δεν κατάφερε μέχρι τώρα να την καταργήσει. Αυτοί όμως που την δέχτηκαν ως την καθοριστική σταθερά του προβλήματος έφτιαξαν, όχι μόνο αλεξίπτωτα, αλλά και ουρανοξύστες κι ελικόπτερα κι αεροπλάνα και πυραύλους. Και το έλυσαν. Μπορούμε κι εμείς. Χρειάζεται όμως να αξιοποιήσουμε αντί να αγνοούμε επιδεικτικά την οικονομική αναλλοίωτη που καθορίζει την κατάστασή μας. Την λιτότητα._
Το παράδειγμα του αεροπλάνου είναι πολύ ενδιαφέρον, καθώς υπάρχει το παρακάτω περιστατικό στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας:
ΑπάντησηΔιαγραφήΑεροπλάνο ξέμεινε από καύσιμα λόγω εσφαλμένης ένδειξης των οργάνων _και_ αμέλειας του κυβερνήτη, ο οποίος έπρεπε να το έχει καταλάβει παρά τα φαινόμενα (στοιχειώδης υπολογισμός έδειχνε ότι τα καύσιμα που του είχαν απομείνει από προηγούμενη πτήση συν αυτά που έβαλε κατά τον τελευταίο εφοδιασμό δεν έφταναν με τίποτα για τον προορισμό του. Κι ας έλεγε ό,τι ήθελε ο μετρητής).
Όταν, εν πτήσει, οι κινητήρες άρχισαν να σβήνουν, ξόδεψαν πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας να τους επανεκκινήσουν, νομίζοντας ακόμα ότι έχουν καύσιμα. Σαν αποτέλεσμα, το αεροπλάνο κατέπεσε.
Το τραγικό είναι ότι η έρευνα έδειξε:
α) Την ευθύνη του κυβερνήτη που έβαλε λίγα καύσιμα και δεν αντιλήφθηκε ότι οι αριθμοί δεν έβγαιναν
β) Στο ύψος και με την ταχύτητα που είχε το αεροπλάνο ήταν δυνατό να φτάσει ανεμοπορώντας στο κοντινότερο αεροδρόμιο και να προσγειωθεί με επιτυχία. Έχοντας αντιληφθεί εγκαίρως το _πραγματικό_ αίτιο του σβησίματος των κινητήρων, την έλλειψη καυσίμων, η βέλτιστη κλίση, που θα εξασφάλιζε την καλύτερη σχέση απώλειας ύψους ως προς την διανυθείσα απόσταση θα επέτρεπε στους πιλότους να επιτύχουν την απαιτούμενη απόσταση.
Η καθυστέρηση στην αξιολόγηση της κατάστασης ήταν το αίτιο που οδήγησε στην πτώση!
Αναπαριστώντας τις συνθήκες στον εξομειωτή πτήσης οι πιλότοι που συμμετείχαν στην έρευνα το κατάφεραν πολλές φορές και υπάρχουν αρκετά ιστορικά παραδείγματα που πιλότοι πέτυχαν ασφαλή προσγείωση χωρίς κινητήρες σε λειτουργία. Η μόνη προϋπόθεση ήταν να έχουν επικεντρωθεί _αμέσως_ σε λύση με δεδομένο ότι δεν υπήρχαν καύσιμα.
Εξαιρετική υποστήριξη στα επιχειρήματα του άρθρου! Ευχαριστώ :-).
Διαγραφή